ဆန်ချီစေတီတော် သို့ ဘုရားဖူးမှတ်တမ်း ( ၂ )

ဆန်ချီစေတီတော်၏ တောင်ဘက်မုခ်အနီးတွင် အသောကမင်းကြီး ကျောက်စာတိုင်ရှိပြီး ယခုအခါ

မှာတော့ အငုတ်မျှသာ ကျန်တော့သည်ကို တွေ့ရသည်။ ကျောက်တိုင်အပိုင်းပြတ်နှစ်ခုကိုတော့

အမိုးငယ်တစ်ခုဖြင့် ထားရှိသည်ကို တွေ့ရ၏။ ကျောက်တိုင်၏ ခေါင်းပိုင်းမှာ ခြင်္သေ့ရုပ်လေးရုပ်ဖြစ်ပြီး

ပြတိုက်အတွင်း၌ ပြသထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ကျောက်တိုင်ကြီး ရှိစဉ်က အမြင့်မှာ (၄၂) ပေ

ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ေ စတီတော်၏ အရှေ့ဘက်၌ (၁၅) ပေအမြင့်ရှိ ကျောက်တိုင်မှာ ဂုတ္တခေတ်

လက်ရာဖြစ်ကြောင်း၊ အောက်ခြေ၌ ရှစ်မြောင့်၊ အပေါ်ပိုင်း၌ ၁၆ မြောင့်ရှိကြောင်း သိရသည်။

မြောက်ဘက် မုခ်ဦးအဝ၌ရှိသော ကျောက်တိုင်မှာ ကိုးပေခန့်ရှိ၍ အောက်ခြေမှာ လေးမြောင့်

ပြုလုပ်ထားသည်ကို တွေ့ရသည်။

စေတီတော်၏ တောင်ဘက်တွင် ရဟန်းတော်များ သီတင်းသုံးတော်မူခဲ့သော ကျောင်းတော်ရာပျက်

များ အမြောက်အများ တွေ့ရပေသည်။ AD 650 ခန့်က ဆောက်လုပ်ခဲ့သည့် လက်ရာဖြစ်ကြောင်း

ယူဆကြသည်။

စေတီတော်၏ အရှေ့ဘက်တွင် ကျောက်တိုင် ကျောက်တုံးများဖြင့် ဆောက်လုပ်ကာ ကျောက်ပြား

များဖြင့် မိုးထားသော ကျောင်းဆောင်ပျက်တစ်ခုကိုလည်း တွေ့ရသည်။

ထိုကျောင်းတော်ထဲတွင် တွေ့ရသော ကြာပလ္လင်ခံ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွါးတော်တစ်ဆူကိုလည်း ဖူးမြော်ခဲ့

ကြရသည်။ စေတီတော်၏ တောင်ဘက်ခြမ်း အထက်ပိုင်းတွင် ပျက်စီးနေသော ကျောင်းတော်ရာ

အများအပြားကိုလည်း တွေ့ရ၍ အုပ်ခုံ အုပ်လှေကားများ၊ ကျောက်တိုင် အကျိုးအပဲ့များကိုလည်း

တွေ့ရသည်။

ဗုဒ္ဓသာသနာတော် နှစ်(၁၀၀၀)၏ နောက်ပိုင်းကာလများ၌ မဟာယနဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်း၏ ဂိုဏ်းကွဲ

္ဂဖြစ်သော ဟေမဝတိကဂိုဏ်းသားရဟန်းများ၊ စေတိယဂိုဏ်းသား ရဟန်းများ သီတင်းသုံးခဲ့ကြသည်

ဟု သိရသည်။ တစ်ချိန်သောအခါက ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် သာသနာပြုခဲ့သော

ဌာနကြီး တစ်ခုဖြစ်ခဲ့ကြောင်း အကြွင်းအကျန် အပျက်အစီးများက ငြင်းပယ်မရနိုင်လောက် သက်သေ

ထူနေပေသည်။ (၁၂) ရာစု နောက်ပိုင်းတွင် ပျက်စီးသွားသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။

အရှင်သာရိပုတြာ နှင့် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်မထေရ်တို့၏

ဓာတ်တော်များ ဌာပနာရာစေတီ

ဆန်ချီမူလစေတီတော်ကြီး၏ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် ရှိသည်။ ပထမပစ္စယံကို ကာရံထားပြီး မုခ်ဦး

မှာလည်း တစ်ခုသာရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။ လက်ျာတော်ရံ အရှင်သာရိပုတြာ နှင့် လက်ဝဲတော်ရံ

အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်တို့၏ ဓာတ်တော်များပါသော ဓာတ်တော်ကြုတ်နှစ်ခုကို ကပ္ပတိန် မိုက်ဆေး

ဤစေတီကို တူးဖော်စဉ်က ရရှိခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

၁၈၅၄ ခုနှစ်တွင် ကျောက်စာဝန် ကာနင်ဟန်က ဆန်ချီစေတီတော်များအကြောင်း ရေးသားထုတ်ဝေ

ခဲ့ရာ ဌာပနာဖောက်လိုသူများအတွက် လမ်းပြသလို ဖြစ်သွားခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ ဆန်ချီစေတီတော်

နှင့် ဘေးပတ်ကျင်ရှိ စေတီတော်တို့သည် ပတ်ဝန်းကျင်သစ်ပင်များ ဖုံးအုပ်နေခြင်း၊ လူသူအရောက်

အပေါက်နည်းပါးခြင်း စသည်တို့ကြောင့် မဂိုကျူးကျော်သူများ၏ ဖျက်ဆီးခြင်းမှ လွတ်ကင်းခဲ့ရသော်

လည်း ဌာပနာဖောက်လိုသူ အဖျက်သမားများကြောင့် ပျက်စီးချို့ယွင်းမှုများပြားခဲ့သည်ဟို ဆိုသည်။

ကိုးတိုင်း ကိုးဌာန သာသနာပြု ရဟန္တာမထေရ်မြတ်တို့၏

ဓာတ်တော်များ ဌာပနာရာစေတီ

ဆန်ချီစေတီရှိရာ တောင်ထပ်မှ အနောက်ဘက် ဂိုက်လေးရာခန့် တောင်အောက်သို့ ဆင်းသွားလျှင်

စေတီတော် အမှတ် (၂) ကို ဖူးမြော်နိုင်သည်။ ထိုစေတီတော်၌ ကိုးတိုင်း ကိုးဌာန သာသနာပြု

ရဟန္တာမထေရ်ကြီးများ၏ ဓာတ်တော်ကြုတ်များကို တွေ့ရှိရ၍ ဓာတ်တော်ကြုတ်များအပေါ်၌

ဟိမဝတတို့၏ ဆရာဖြစ်သော ရဟန္တာ ကဿပဂေါတ္တ၊ ရဟန္တာမဇ္ဈိမ၊ ဟရိတပုတ္တ၊ ဝသီသုဝိဇယတ၊

မဟာဝန၊ အပဂိရကောန္တီပုတ္တ၊ ကောသိကီပုတ္တ၊ ဃောတီပုတ္တ၊ မောဂ္ဂလီပုတ္တ ဟု ဘွဲ့တော် အမည်

များ ရေးထိုးထားကြကြောင်း သိရှိရသည်။

ဆန်ချီမူလစေတီကြီးအပါအဝင် စေတီပေါင်း ၇ ဆူ နှင့် ကျောင်းတော်ရာပေါင်း ၅၁ နေရာရှိကြောင်း

ဆန်ချီသမိုင်းစာအုပ်များနှင့် တိုက်ဆိုင်၍ လေ့လာမှတ်သားခဲ့ရသည်။ ဆန်ချီစေတော်တဝိုက် နေရာစုံ

ကိုလေ့လာအပြီး တောင်ခြေတွင်ရှိသော ဆန်ချီပြတိုက်တွင်းသို့ ဝင်ကာ လေ့လာဖြစ်ကြသည်။

ပြတိုက်ထဲတွင်တော့ အသောကခေတ်လက်ရာပေါင်းစုံ နှင့် ဆန်ချီစေတီ ပြုပြင်ခဲ့သော မှတ်တမ်း

များကို စုံလင်စွာ ကြည့်ရှူမှတ်သားခဲ့ရပေသည်။

BUDDHIST SATDHARA MONUMENTS

ဗုဒ္ဓဂယာသို့ ပြန်ဖို့အတွက် ရထားလက်မှတ်စောင့်နေရင်း နှစ်ရက်လောက် ပိုနေတာကြောင့်

ဆန်ချီ နှင့် ၁၅ ကီလိုမီတာလောက်ဝေးသော နေရာတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုရားစေတီပုထိုးများ

ရှိကြောင်းပြောပြ၍ သိရိလင်္ကာကျောင်းထိုင်ဆရာတော်ကိုယ်တိုင် လိုက်ပို့၍ သွားရောက်

ဖြစ်ကြသည်။ လူအရောက်ပေါက်နည်းပြီး တောတောင်ထူထပ်တဲ့ နေရာတစ်ခုဖြစ်တာ

ကြောင့် လမ်းခရီးတော့ အလွန်ကြမ်းလှ၏။ ဗုဒ္ဓဘာသာဆဒ္ဒါရ တောင်ဟု အဝင်ဝ ဆိုင်းဘုတ်

တွင် တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယ ရှေးဟောင်းသုတေသန ဌာနမှ ထိမ်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားသည်

ဟု ဆိုသည်။ မူလ အမှတ် (၁) စေတီကြီး အပါအဝင် စေတီပေါင်း ၈ ဆူ နှင့် ကျောင်း

ဆောင်ပျက် ၂ ကျောင်းကို တွေ့ရှိခဲ့ရ၏။ ဆန်ချီစေတီ တည်ပြီးနောက်ပိုင်း အသောကမင်း

ကြီးလက်ထက် တည်ဆောက်ခဲ့သော စေတီနှင့် ကျောင်းများဟု သီရိလင်္ကာ ဆရာတော်မှ

ရှင်းပြ၍ သိရသည်။ တိကျတဲ့ သမိုင်းအထောက်ထားကို မသိခဲ့ရပေ။ တောတောင် ထူထပ်ပြီး

လမ်းခရီးကြမ်းသည့်အတွက်ကြောင့် ဤနေရာသို့ လာရောက်လေ့လာသူ နည်းပါးသည်ဟု

သိရပြီး ဗီယက်နမ် နှင့် ဂျပန်ဘုရားဖူး အနည်းစုသာ လာရောက်လေ့ ရှိကြောင်း သိရသည်။

မူလ အမှတ် ၁ စေတီကြီးကတော့ ဆန်ချီစေတီ လောက်ရှိတာကို တွေ့ခဲ့ရပေ၏။

အခြားသော စေတီ ၇ ကတော့ အောက်ခြေပိုင်းနေရာတို့သာ ကျန်တော့ပြီး ကျောင်းဟောင်း

နှစ်ခုမှာ ပျက်စီးကာ အောက်ခြေပိုင်း နေရာတို့ကိုသာ တွေ့ခဲ့ရသည်။

ဆန်ချီစေတီ နှင့် ဆဒ္ဒါရရှိ စေတီပုထိုးများကို လေ့လာပြီး နောက်ရက်တွင် ရထားစီးကာ

စာရေးသူ သီတင်းသုံးရာ ဗုဒ္ဓဂယာသို့ ပြန်လည်ဦးတည်ဖြစ်ခဲ့ကြပါသည်။ ဤ ဆောင်းပါး

မှတ်တမ်းကို ဆန်ချီစေတီတော်သမိုင်း နှင့် တိပိဋကဆရာတော် ဦးဝါယမိန္ဒာဘိဝံသ ပြုစု

အပ်သော" ဗုဒ္ဓဂယာ ဘုရားဖူးများသို့" စာအုပ်ကို မှီငြမ်းကာ လေ့လာခဲ့မိသမျှသော

အတွေ့အကြုံဗဟုသုတများကို မှတ်တမ်းတင်အပ်ပါသည်။

စာဖတ်သူအပေါင်း ရွှင်လန်းချမ်းမြေ့ကြပါစေ

အရှင်ဝရသာမိ 

https://shinsami.blogspot.com